Thơ Lưu Nguyễn Đạt

Thơ Lưu Nguyễn Đạt

Kinh thưa quý vị,
Kính thưa quý bạn hữu yêu thơ,

Thực là một vinh hạnh cho tôi khi anh Lưu Nguyễn Đạt mời tôi đọc một bài thơ của anh chuyến ngữ qua tiếng Mỹ tại Viện Việt Học ở Westminster, CA. Trước khi tôi đọc bài thơ chuyển ngữ đó, tôi xin phép được nói vài lời về ngôn ngữ, thi ca, và dịch thuật thơ. Đây chỉ là vài nhận xét cá nhân thô sơ và ngắn gọn của người yêu thơ, chớ không phải là quan điểm của một học giả.

Đã là một sinh vật thì có nhu cầu truyền tin cho nhau. Thực vật trao tin tức cho nhau bằng cách tiết ra hoá chất. Động vật thông tin bằng hoá chất và âm thanh. Con người, một động vật phát triển cao nhất trên trái đất nầy, có một hệ thống truyền tin qua âm thanh phong phú nhất, biểu hiện qua ngôn ngữ và âm nhạc. 

Con người có thể nói chuyện với nhau không ngừng suốt ngày hoặc một người nói mà cả trăm, ngàn người nghe trong im lặng tuyệt đối hoặc cười vui thỏa thích. Hiện tượng đó một động vật nào khác không làm được. Từ ngôn ngữ bình thường, con người đi đến thi ca khi cần biểu lộ nhu cầu tình cảm sâu đậm, động vào tâm thức nhưng cô đọng và ẩn dụ. Hiểu thi ca dễ dàng hơn sáng tạo thi ca. Điều đó ai cũng biết. Nghe hiểu một ngôn ngữ dễ hơn là nói một ngôn ngữ đó. Một bên là thụ động, không cần phải có trí nhớ nhanh lẹ và bén nhọn, và khả năng xếp đặt ngôn từ, như bên kia. Thi và Ca đi đôi với nhau. Do đó rất dễ phổ nhạc vào một bài thơ. Và mỗi bài nhạc là một bài thơ được đem vào nhạc cho phong phú và dễ nhớ hơn. Một bài thơ mà không có nhạc tính (musicality) không phải thực sự là một bài thơ. Nhạc tính trong thơ không hắn là chỉ là vần. Do đó có thơ "tự do" (free verse) và thơ trong văn (poetry in prose). Thơ có nhiều loại: hùng, bi, trữ tình, hài, và trừu tượng.

Thơ của Anh Lưu Nguyễn Đạt có nhiều nhạc tính lại vừa trữ tình vừa trừu tượng, do đó độc đáo và rất khó dịch. Nhiều từ ngữ Anh dùng rất ít được sử dụng. Ý thơ của Anh cũng thế. Người Pháp nói "Dịch là Phản" [Traduire, c’est trahir--Traduttore, traditore]. Tôi đã chuyến ngữ qua tiếng Mỹ nhiều thơ của vài thi sĩ Việt. Thơ của Anh Đạt cho tôi nhiều khó khăn nhất, khó khăn hơn thơ của Bùi Giáng và Phạm Công Thiện. Tôi mong rằng bài chuyển ngữ sau đây không phản nhiều ý thơ của bài nguyên tác. Tôi mong ước tôi có khả năng sử dụng tiếng Việt phong phú, sáng tạo, và trữ tình như Anh Lưu Nguyễn Đạt.  Do đó khi chuyển ngữ thơ Lưu Nguyễn Đạt, tôi mạn phép tiếp tạo những bài thơ "song sinh", cùng nguồn thờ, cùng ý thơ, nhựng tự nó có cá tính và nét thơ riêng biệt của nó. Cái chính là thơ chuyển ngữ tự nó cũng phải là một dòng thơ. Dịch chưa hẳn là Phản. Dịch có thể củng là Sáng Tạo "song sinh" nhờ cảm hứng của nguyên tác. Mỗi ngôn ngữ là một thế giới riêng biệt. Mỗi dân tộc có cách diễn đạt ý tưởng riêng tư. Hai dân tộc có thể đi song hành nhưng dấu chân không nhất thiết phải y như nhau. 

Dịch thơ là phải yêu vô vàn bài thơ nguyên tác. Khi chúng ta chuyển ngữ bài thơ qua một ngôn ngũ khác, chúng ta muốn kéo dài sự yêu thương, sự cảm xúc đó, và chúng ta ước mong sáng tạo được một sản phẩm như thể. Một bài thơ chuyển ngữ có giá trị là một trả lời cho sự ước mơ và thách thức đó.

Khi một vị cao niên nói với người yêu mới, ông ta có thể nói như sau:

Yêu em là đi ngược lại thủy triều của thời gian

T'aimer, c'est marcher contre la marée du temps 

To love you is to march against the rising tide of time

Tôi nghĩ rằng khi ông ta cho thêm tính từ (adjective) "rising" bên cạnh danh từ "tide", ông ta hiểu được rõ ràng cả hai ngôn ngữ Việt và Mỹ và ông ta biết nhạc tính trong thơ. 

Bây giò tôi xin mời quý vị thưởng thức sự trứ tình và trừu tượng của một bài thơ của Anh Lưu Nguyễn Đạt qua ba ngôn ngữ.

ĐUỔI BẮT MẶT TRỜI

 

ta bay đuổi bắt mặt trời

kéo đêm bừng sáng vợi vời bên em

cánh mây bát ngát gió mềm

vuốt ve giấc ngủ tụ xuyên bóng thừa

 

thân yêu thai nghén hạt mưa

rừng thiêng núi biếc vẫn chưa nối liền

quanh đây tiếng gọi triền miên

thời gian hé mở góc thiền trong tâm

 

LNDat

ATTRAPER LE SOLEIL

 

je vole pour attraper le soleil

tirant de la nuit

la lumière à ton côté

les ailes de nuages au vent immense

caressent le sommeil

sur les oreillers d'ombres

 

tu portes dans ton corps

un embryon de pluie

à l'appel incessant de la nature mystique 

les forêts sacrées s'éloignent des collines vertes

et le temps s'ouvre en béance

dans l'âme éveillée 

Traduit par l'auteur

 

TO SEIZE THE SUN

i fly high in the sky

to seize the sun

from the stillness of the night

to bring light by your side

vast wings of clouds 

take off in flight 

with the help of gentle winds

caressing the sleep in superfluous shades

you carry inside

a seed of rain

the sacred forests haven't linked with green mountains

in response to the unending call 

time unfolds itself 

in the Zen corner of the awakened soul

Translated by Roberto Wissai/NKBa'

canngon.blogspot.com

--